MƯỜI NĂM NHỚ LẠI 

                                                      Hữu Đạt

Cách đây 10 năm, trường ca "Cuộc chiến mười ngàn ngày" của tôi được xuất bản. Đây là tập sấch tâm huyết của tôi viết về 30 năm chiến tranh của dân tộc VN, trong đó có chương "Thách thức" nói về bước ngoặt sau chiến tranh với bao nhiêu gian khó. Không ngờ đó là chương cản đường cho việc công bố tác phẩm. Lúc đó, Nhà XB Quân đội Nhân dân chỉ chấp nhận xuất bản nếu bỏ chương này với lí do "vấn đề nhạy cảm, chỉ cần đến kết thúc chiên tranh là đủ". Nhưng tôi nói "Bỏ đi thì không được vì đây là chương rất quan trọng". Họ không chịu. Thế là tôi đành mang bản thảo về. Thật may, lúc đó tôi trao đổi với đại tá nhà văn  Nguyễn Hồng Thái (sau được phong thiếu tướng), người mới được cử về làm Giám đốc Nhà XB CAND. Anh đọc xong và đồng ý cho xuất bản. Ngay năm sau, Trường ĐHKHXH và Nhân văn, đã tiến hành Hội thảo về cuốn trường ca này. Người được giao tổ chức là PGS.TS Nguyễn Quang Liệu, giảng viên khoa Lịch sủ. Đến năm 2023, khi bàn về việc tích hợp Văn-Sử cho học sinh, Trường THPT Chuyên ĐHKHXH và Nhân văn lại tiến hành hội thảo với sự tham gia của  500 bài viết của giáo viên và học sinh chuyên Văn, Sử, Địa. Được sự hợp tác của Công ty cổ phần đầu tư Xuất bản thiết bị Giao dục Việt Nam và Viện Ngôn ngữ & Văn hóa Phương Đông, Ban tổ chức Hội thảo đã chọn lọc các bài viết in thành bộ Kỷ yếu khoa học. 

Gần đây báo chí nói nhiều đến việc chống tham nhũng quyết liệt xuống cả các cơ quan tỉnh đúng theo tinh thần câu kết của chương X. Thực tế đó cho   thấy cái bóng ma "nhạy cảm" đang tồn tại trong tư duy lãnh đạo của nhiều Nhà XB đã làm tổn hại đến tiếng nói chân chính của văn học thế nào. Để bạn đọc hình dung, hôm nay nhân kỉ niệm 10 năm, tôi xin trích lại cái chương được nhiều vị gọi là "nhạy cảm đó" để mọi người cùng đánh giá: 

           CHƯƠNG X.    THÁCH THÚC

  (Trích trường ca "Cuộc chiến mười ngàn ngày" của Hữu Đạt

Trong tiếng hát reo vui của những ngày Đổi mới

Ta không khỏi lo, thế nước vận nhà

Hết toan tính để thoát ra nghèo đói

Lại bắt đầu lo thói sống xa hoa

Có những kẻ hôm qua chân đất

Bỗng gặp may cơn gió bất ngờ

Một canh bạc được nhiều ít mất

Những tháng ngày hốt bạc như mơ

Dự án mở thênh thang khắp chốn 

Nhà chưa xây tiền túi đã gom đầy

Đất của công lấy từ tay dân chúng

Đền bù chẳng là bao mà giá đắt cứ trao tay

Biết bao kẻ học hành dang dở

Chữ nghĩa đong chưa đến một ngao

Thời đánh giặc chỉ nhởn nhơ dạo phố

Mà hôm nay lại quá mức sang giàu

Thương biết mấy những ai chinh chiến

Sống chết đạn bom vết tích đầy người

Áo trĩu nặng huân chương

 đỏ ngực

Mà lại nghèo đến rớt mùng tơi

Thời kinh tế thị trường 

Lòng người chao đảo quá

Đất nước gần như đã hết đói nghèo

Nhưng cái ác lại lượn lờ khắp nơi

Và đồng tiền đang phá 

Những đạo đức ngàn đời

Tan như bọt sóng reo

Chữ nhân nghĩa không còn thiêng liêng nữa

Với những kẻ hôm nay chỉ biết có đồng tiền

Bạc đã đã biến những người đàn bà thành góa bụa

Với chính mình trong mỗi bước đi lên

Nỗi khốn khó lại về tay quần chúng

Chốn vinh hoa lại đến với chức quyền

Nhiều cái chức không do dân tuyển dụng

Mà do những đồng tiền bất chính dựng nên

Dân khắp chốn kêu oan vì mất đất

Biết bao nhiêu dự án rất mập mờ

Đơn khiếu kiện chất chồng cao như núi

mà khối kẻ vô tinh

vẫn nhắm mắt làm ngơ

Những dòng người kéo nhau lên thành phố

Làm nhức lòng các cấp Trung ương

Gian khó biết bao làm ăn kinh tế mở

Thắng cũng nhiều mà cũng lắm đau thương

Bao làng xã phập phồng trong rạn vỡ

Con đường đi lên, đô thị hóa từng phần

Câu “Tắt lửa tối đèn…”

 không còn thiêng liêng nữa

Tất cả mọi người lao vào cuộc đua tranh

Biển dán khắp nơi: Tôi đang cần bán đất

Những cuộc đổi trao trắng trợn giữa ban ngày

Đất hương hỏa

Đất “phần trăm”

Bán tuốt

Cứ có tiền

Sau mọi việc hãy hay!

Những đồng lúa, rặng tre không còn nữa

Đường xóm thôn, cát sỏi cứ lấp đầy

Dự án đến, những đồng tiền sấp ngửa

Biết bao kẻ đang giàu bỗng lại bị trắng tay

Thời kinh tế, đồng tiền lên ngự trị

Cứ xăm xoi xé nát trái tim người

Bao thiếu nữ nông thôn bỏ nhà đi làm đĩ

Để có nhiều tiền và thỏa chí ăn chơi

Trẻ mới lớn đã tập tè nghiện hút

Căn bệnh si đa đã tìm đến từng làng

Thôn xóm mỗi chiều không còn yên tĩnh nữa

Ngóc ngách nào cũng thấy chó sủa vang

Đêm tội lỗi rập rình từng ngõ phố

Báo chí thường xuyên đăng những vụ giết người

Kia, tỉnh nọ một anh chàng tẩm xăng đốt vợ

Đây, tỉnh này một thiếu phụ giết con rơi…

Không đọc báo nghe đài

Sẽ thành mù, thành điếc

Mà đọc nhiều

 lại càng thêm luyến tiếc

Một cái thời xa vắng đã đi qua

Cái thời ấy đói ăn

Cả nước nghèo

Toàn ăn bo bo, gạo mốc

Cán bộ cấp cao

Ai cũng lo giữ gìn phẩm chất

Động vào một đồng của công

Đã cảm thấy mình là tội ác

Trông thấy người ta đưa phong bì

Đã giật mình hoảng hốt

Tự hỏi mình còn tư cách nữa hay không?

Ta luyến tiếc cái thời

Ai cũng giữ gìn để sống sạch trong

Người với người thương nhau

 trong từng câu hát đối

Đã một thời những ai nói dối

Đều không có chỗ dung thân

Đó là cái thời trên mỗi bước chân

Ai cũng có tấm gương soi chung

Để biết rõ lòng mình trong đục

Thời kinh tế thị trường bây giờ đã khác

Đi tới đâu cũng chỉ thấy nói tới tiền

“Đồng tiền là Tiên là Phật

là sức bật của tuổi trẻ

là sức khỏe của tuổi già

là cái đà của danh vọng

là cái lọng che thân’

là cán cân Công lý”

Câu hát ấy đã đi vào thế kỷ

Tựa câu hát đồng dao

Nó cũng là nỗi đau

Cho một thời ta chuyển mình Đổi mới

Những thách thức ngặt nghèo

Khiến lòng ta tự hỏi:

Đất nước mình đang đi về đâu?

Chân lý nay không còn ngự trị ở đỉnh cao

Chân lý bị đổi thay khi đồng tiền xoay xở

Chỉ vì tiền bao mối tình tan vỡ

Chỉ vì tiền bao người con ưu tú

Của Đảng của dân bỗng hóa kẻ tham tàn

Câu nhân nghĩa bỗng thành hàng xa xỉ

Đi chỗ nào cũng thấy tiếng dân than

Cuộc Đổi mới chông gai đầy thử thách

Đảng nhận lỗi lầm trước Đại hội công khai

Cũng giống những năm thời Cải cách

Lầm lỡ, sửa sai đau nhói trái tim Người

Tin vào Đảng, ta sẽ giành thắng lợi

Hai cuộc chiến gian lao ta đã thắng kẻ thù

Không có lý bây giờ ta chùn bước

Dẫu đây cũng là một cuộc chiến cam go

Thương đất nước đang oằn mình đau khổ

Vết sẹo đạn bom năm tháng vẫn chưa lành

Đường Đổi mới đi lên, kinh tế mở

Mong đến ngày Tổ quốc sớm hồi sinh

Lại gặp phải những bàn tay tội ác

Khoác trên mình chiếc áo “Nhân dân”

Đang ra sức ngày đêm đục khoét

 Chẳng thương những đồng bào

Vẫn còn sống điêu linh?

Những dự án lừa dân chiếm đất

Những kế hoạch vu vơ 

đổi chác chẳng tiếc tiền

Vinasin sập cầu

Tiền dân thành sắt gỉ

Những xáo trộn ngân hàng

 đưa đất nước về đâu?

Bao vụ án tham ô

Đưa ra không xét xử

Báo chí rộ lên

Rồi lâu quá hóa bùn

Báo mạng khắp nơi

Suốt ngày đăng tin rác

Hết chuyện cướp tiệm vàng

Lại hoa hậu để nul…

Chuyện bát nháo những đời tư nghệ sĩ

Đám cưới đại gia đến mấy chục cây vàng

Là những lăng xê gặp đầy trên báo chí

Cho những kẻ học đòi nhăng nhố thích làm sang

Thế hệ tương lai trông vào nền giáo dục

Đã bao lần phát động quyết “ba không”

Nhưng vẫn cứ quen 

nói một đằng và làm một nẻo

Phong bì vẫn cứ đi

Theo những đường khéo léo

Lớp dạy thêm vẫn tổ chức ngoài giờ

Không đi học con nhận về điểm kém

Thanh tra Bộ về cũng đành phải làm ngơ

Không biết học những chi mà tiền nhiều quá thể

Mỗi buổi học thêm thầy nhận mấy trăm ngàn

Lên lớp chép bài rồi về bỏ đó

Những con chữ ôi riu vẫn đắt giá như vàng

Kinh tế mở, đường học hành cũng mở

Bao lớp học trương lên

 chỉ mục đích vì tiền

Thầy lên lớp chỉ thấy toàn chém gió

Mà người vào theo học cứ như điên

Trong cơn khát chạy đua bằng cấp

Kẻ chức quyền vung bạc mướn học thuê

Tuổi ấu thơ mỗi lần đi tới lớp

Lưng cõng ba lô như đánh trận trở về

Sách Cải cách quá nhiều điều bát nháo

Người dạy văn chương lắm lúc phải quay cuồng

Chữ nhân nghĩa tìm đâu trong cuộc sống

Khi tin báo hàng ngày quá lắm kẻ bất lương ?

Đường Đổi mới đầy chông gai thử thách

Bao kẻ làm quan không biết tự giữ mình

Bị tha hóa 

bởi đồng tiền

đã làm cho mờ mắt

Đâu còn xứng là

 “đầy tớ” của nhân dân?

Khi gặp dịp chúng phóng tay hốt bạc

Mỗi khi vui chúng vẫn cứ đăng đàn

Hô quần chúng “Hãy làm theo lời Bác”

Còn riêng mình thì thỏa sức gian tham…

Đảng nhận rõ những kẻ thù tham nhũng

Đang ngày đêm gặm nhấm tiền đồ

Đẩy kinh tế đến bờ vực thẳm

Trong nhừng chiều kích rất qui mô

Cuộc tranh đấu phải từ trong nội bộ

Rồi công khai ra 

trước quần chúng đồng bào

Không thể để sự diệt vong chế độ

Được xây từ thời kháng chiến gian lao

Máu của ức vạn người đã đổ

Mấy chục năm chinh chiến hai lần

Hòa bình đến ta mới vui một nửa

Làm sao cho đất nước giàu lên

Quyết không thể nương tay được nữa

Một lũ sâu làm đắng bát canh lành

Cuộc tranh đấu rất cần dân giúp sức

Đảng anh hùng quần chúng sẽ vây quanh!